Szkoła letnia „Laboratorium Polskość II” za nami!

W sobotę, 7 czerwca 2025 r. zakończyła się szkoła letnia historii mówionej „Laboratorium Polskość II”. Tygodniowe przedsięwzięcie organizowaliśmy wspólnie z Wydziałem Historii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutem Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Za nami siedem dni intensywnej pracy intelektualnej, połączonej z poznawaniem niezwykłych miejsc, a przede wszystkim wyjątkowych mieszkańców i mieszkanek Górnego Śląska.

Nasze wydarzenie rozpoczęliśmy w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Rybniku, gdzie uczestników powitali jego organizatorzy: prof. Dobrochna Kałwa z Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Barbara Klich-Kluczewska i dr Marcin Jarząbek z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Agnieszka Bejnar-Bejnarowicz i Michał Gniadek-Zieliński, przedstawiciele projektu „Polskość – dziesięć wieków definiowania narodu”.

Zebrani wysłuchali wykładu dr. Bernarda Linka z Instytutu Śląskiego pt. „Śląsk w krajobrazie tożsamościowym innych ziem polskich”. Kolejnym punktem było zwiedzanie Zabytkowej Kopalni „Ignacy”.

Drugi dzień szkoły letniej „Laboratorium Polskość II” rozpoczęliśmy wprowadzeniem do historii mówionej. Uczestnicy i uczestniczki za sprawą specjalnych warsztatów przygotowywali się do przeprowadzenia wywiadów z mieszkańcami Rybnika i okolic. Prof. Michał Rauszer z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego poprowadził zajęcia o problemie zdrady narodowej w kontekście tożsamości kulturowej pogranicza. Tego dnia udaliśmy się także na spacer po Rybniku, którego historię przybliżyła nam Małgorzata Płoszaj.

Wtorek, 3 czerwca, czyli trzeci dzień szkoły letniej, był dniem wyjazdowym. Przed południem w Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” pracując w grupach poznawaliśmy śląską kulturę i architekturę. Następnie obejrzeliśmy wystawę w Muzeum Śląskim w Katowicach, która przybliżyła nam historię Górnego Śląska. Zdobyta wiedza miała posłużyć uczestnikom i uczestniczkom w jeszcze lepszym przygotowaniu się do wywiadów oraz zrozumieniu ich rozmówców

Podczas kolejnych dwóch dni szkoły letniej historii mówionej „Laboratorium Polskość II” pracowaliśmy w dwóch grupach. Gdy jedna z prowadziła wywiady z mieszkańcami Rybnika i okolic, druga uczestniczyła w warsztatach w wyjątkowym Starym Opactwie w Rudach, gdzie przez cały czas szkoły letniej mieliśmy swoje zakwaterowanie.

Warsztaty pt. „Złożone, niejednoznaczne tożsamości etniczne i narodowe, z jakimi możemy się spotkać, prowadząc wywiady ze świadkami historii na Górnym Śląsku” poprowadziła Magdalena Lapshin, natomiast o tożsamości kaszubskiej opowiedziała dr Agnieszka Bednarek-Bohdziewicz z Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego.

Na zakończenie piątego dnia naszej szkoły letniej uczestniczyliśmy w warsztatach tańców ludowych prowadzonych przez znakomitą Kapelę Fedaków. Do tańca w rytm śląskich melodii ruszyli uczestnicy i prowadzący. Była to świetna okazja do poznania lokalnych brzmień, tańców, zabaw, a jednocześnie wspólnej integracji uczestniczek i uczestników naszego przedsięwzięcia.

6 czerwca, czyli przedostatni dzień „Laboratorium Polskość II”, upłynął nam na podsumowaniu przeprowadzonych wywiadów oraz wizycie na Górze św. Anny. Tam oprócz zwiedzania miejsc pamięci wysłuchaliśmy wykładu dr. Michała Spurgiasza pt. „Wyobrażenia walk o Górę Świętej Anny a kształtowanie tożsamości powstańczej”.

Siódmy dzień był czasem podsumowań. Uczestnicy i uczestniczki w grupach prezentowali wnioski z przeprowadzonych rozmów z mieszkańcami regionu. W Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Rybniku gościliśmy także kilku świadków historii, którzy zdecydowali się podzielić się swoją historią w indywidualnych wywiadach w poprzednich dniach, a także w trakcie spotkania podsumowującego szkołę.

Całość zwieńczyła dyskusja pt. „Czy z pogranicza lepiej widać kim jesteśmy?” z udziałem prof. Dobrochny Kałwy, prof. Barbary Klich-Kluczewskiej, dr Moniki Glosowitz z Uniwersytetu Śląskiego, dr. Marcina Jarząbka oraz Katarzyny Szarli z Uniwersytetu Warszawskiego.

W trakcie naszej szkoły letniej odwiedziło nas także Polskie Radio. Specjalny reportaż z naszego wydarzenia będzie można usłyszeć w audycji „Źródła. Magazyn kultury ludowej” na antenie Dwójki – Programu 2 Polskiego Radia w czwartek, 12 czerwca, o godz. 12.00. Jego autorką jest Patrycja Zisch-Piekarska z Radiowego Centrum Kultury Ludowej, która towarzyszyła nam podczas zajęć w Rybniku, Rudach i Czernicy.

POSŁUCHAJ REPORTAŻU NA STRONIE POLSKIEGO RADIA

Dziękujemy wszystkim uczestnikom i uczestniczkom za udział w naszym przedsięwzięciu. Pragniemy podziękować także naszym patronom: Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa, Centrum Archiwistyki Społecznej, Regionalnemu Instytutowi Kultury im. Wojciecha Korfantego, Miastu Rybnik, Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Konstantego Prusa w Rybniku, Zabytkowej Kopalni „Ignacy” w Rybniku, a także patronom medialnym: Polskiemu Radiu Katowice, TVP3 Katowice, Gazecie Rybnickiej, Polskiemu Radiu RDC.

Szkoła letnia „Laboratorium Polskość II” była częścią projektu „Polskość – dziesięć wieków definiowania narodu” dofinansowanego ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa II”. Celem projektu jest syntetyczne ujęcie definiowania polskości na przestrzeni wieków.

WIĘCEJ O ZAŁOŻENIACH SZKOŁY LETNIEJ HISTORII MÓWIONEJ „LABORATORIUM POLSKOŚĆ II”