Jaki jest Polaków portret własny w roku 2025? Dyskusja wokół raportu popularnonaukowego z badań socjologicznych

We wtorek, 10 czerwca 2025 r. w Centrum Edukacyjnym Instytutu Narutowicza w Warszawie zaprezentowaliśmy raport popularnonaukowy z badań socjologicznych nad pojmowaniem polskości przez członkinie i członków polskiego społeczeństwa, które zostały przeprowadzone w ramach projektu „Polskość – dziesięć wieków definiowania narodu”.

W dyskusji na temat wybranych zagadnień zawartych w raporcie wzięli udział socjologowie związani z Wydziałem Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego: prof. Mirosława Grabowska (przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Socjologicznego), prof. Sławomir Łodziński i prof. Krzysztof Koseła, który kierował zespołem badawczym. Spotkanie poprowadził Piotr Siewak (Projekt Polskość).

Na początku spotkania prof. Koseła przedstawił główne założenia badawcze i zastosowaną metodologię. Badanie z wykorzystaniem metody kwestionariuszowej (badania wzdłużne) i wywiadów FGI oraz IDI wykonał zespół w składzie Krzysztof Koseła, Mirosława Grabowska, Sławomir Nowotny, Ewa Siellawa-Kolbowska i Tadeusz Szawiel.

W główna osią dyskusji było omówienie wniosków dotyczących kształtu wspólnoty i jej charakteru.

– Jak przeglądamy rozkłady odpowiedzi to polskość, czy też naród polski to dużo więcej niż lud, więcej niż tylko naród, to jest wspólnota, która ma ojczyznę – według kategorii Norwida i Tishnera – mówił prof. Koseła.

Poza charakterystyką wspólnoty Rozmówcy starali się także wskazać na aktualne, według wyników badań, cechy narodowe.

– Do ogólnej charakterystyki dodałabym jeszcze solidarność. I to tę historyczną, jak i tę uruchomioną przez atak Rosji na Ukrainę. Wielu naszych rozmówców szeroko o tym mówiło, podawało konkretne przykłady uważając, że w tym właśnie ujawnił się jakiś narodowy charakter – opisywała prof. Grabowska.

Ważnym elementem było omówienie wyników badań dotyczących przywiązania Polek i Polaków do różnych instytucji i wartości. Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Socjologicznego wskazywała na wyraźny spadek znaczenia kościoła katolickiego w wynikach badań.

– Opinie są zróżnicowane. Gdybym miała przedstawić dwa bieguny, to jeden biegun jest taki: kiedyś kościół i katolicyzm był ważny, był jednym z filarów polskości, obecnie takim filarem już nie jest. (…) Na biegunie przeciwnym jest postawa, że to, co było w historii jest nieważne, a proces sekularyzacji zwycięży – podkreślała prof. Grabowska.

Prof. Sławomir Łodziński, pracownik Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, zwracał uwagę na brakujące elementy raportu, takie jak przejawy praktykowania polskości współcześnie. Ponadto wskazał na istotny wniosek dotyczący podejścia Polek i Polaków do instytucji państwa:

– Mimo wszystko państwo polskie odniosło sukces po 1989 r., a my się nie utożsamiamy z państwem, utożsamiamy się z narodem. To jest bardzo ważny wynik, który pokazuje, że po 1989 r. nie stworzyliśmy mitologii narodowej związanej z państwem. To bardzo uderza w tych wynikach, że nie ma instytucji państwa – zauważył badacz.

Podczas wtorkowego wieczoru nie zabrakło wątków dotyczących rodzajów i form wykluczenia, czy też roli historii w kształtowaniu polskiej tożsamości. Wiele pytań, które padły ze strony audytorium, dotyczyło metodologii badania, sytuacji młodzieży i postrzegania przez nią swojej tożsamości oraz aktualnie występujących w społeczeństwie trendów związanych z definiowaniem swojej przynależności do narodu.

W podsumowaniu badacze zwrócili uwagę na zwiększające się zróżnicowanie polskości, a także większą łagodność w ocenach samych siebie. Polskość przestaje uwierać – zauważył prof. Koseła.

– Polskość staje się bardzo zróżnicowana – i z perspektywy doświadczeń lokalnych, regionalnych, jak też i doświadczeń imigracyjnych. W okresie ostatnich 5 lat staliśmy się krajem imigracyjnym – podkreślał prof. Sławomir Łodziński.

Badanie zrealizowano w ramach projektu Instytutu Myśli Politycznej im. G. Narutowicza „Polskość – dziesięć wieków definiowania narodu” dofinansowanego ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Nauka dla Społeczeństwa II”.

ZAPOZNAJ SIĘ Z RAPORTEM POPULARNONAUKOWYM

Zapis wideo z wydarzenia:

Fotorelacja: